İki Düşünme Biçimi
Daniel Kahneman'ın Hızlı ve Yavaş Düşünme kitabında da bahsettiği gibi beynimiz hızlı ve yavaş olmak üzere iki şekilde düşünür.
Her gün bu iki sistemi de kullanırız. Soruda doğru şıkkı cevapladığınızdan emin bir şekilde cevap anahtarına bakar ve kısa süreli şok geçirerek "emindim", "nasıl olur" diyenlerdenseniz, büyük ihtimalle soruya sistem 1 ile cevap vermiş olmalısınız.
Bu sistemleri anlamak daha iyi karar vermemize yardımcı olabilir. O zaman sizi Ali ve Veli ile tanıştırmalıyım. Ali daha hızlı karar alabilen, duygu ve sezgileriyle hareket edebilen dikkatsiz arkadaş iken ; Veli ise yavaş, bilinçli, dikkatli ve mantıksal kararlar alabilen bir arkadaşımız.
Hızlı düşünme otomatik ve zahmetsiz iştir. Yavaş düşünme ise çaba ve odaklanma gerektirir.
Çoğu zaman fark etmeden bu sistemler arasında geçiş yaparız. Mesela kafa yoracak bir iş çıktığında Veli' ye başvururuz. İyi öğrendiğimiz bir enstrümanı çalarken veya on parmak klavye kullanırken Ali' ye başvururuz.
Hızlı Düşünme
Birinci sistem hızlı ve sezgisel sistemimizdir. Sorunun cevabına baktığımızda "emindim" -"nasıl olur" dediklerimiz sistem 1 ile alakalı bir durum. Bu sistem, anında ve refleksif tepkiler vermemizi sağlar. Ali, Veli' ye göre hataya daha açıktır. Veli ise daha dikkatli olarak ve analitik düşünerek o soruyu doğru cevaplamış olacak.
Çok az çaba harcayarak veya hiç çaba harcamadan otomatik ve hızlı bir şekilde çalışır. Günlük yaşamımızda sıkça kullandığımız bu sistem, rutin işlerimizi kolayca halletmemize yardımcı olur.
Bu sistem, genellikle duygulara ve geçmiş deneyimlere dayanarak hızlı kararlar vermemize yardımcı olur. Örneğin, bir tehlike anında hızlıca kaçma kararı almak Ali' nin marifetidir.
Örneğin, birinci sistem yüzleri tanımamıza, basit cümleleri okumamıza ve tanıdık nesneleri hızlıca fark etmemize yardımcı olur.
Ayrıca, boş bir yolda araba kullanmamıza yardımcı olur. Bu tür durumlarda, bilinçli düşünmeden otomatik olarak hareket ederiz.
Sürekli aktiftir ve çevremizi olası tehditlere ve fırsatlara karşı sürekli tarar. Bu sayede, tehlikeleri önceden fark edebilir ve hızlıca tepki verebiliriz.
Birinci sistem etkilidir, ancak özellikle karmaşık veya alışılmadık durumlarla uğraşırken hatalara açıktır. Bu tür durumlarda, daha yavaş ve analitik düşünme gereklidir.
Yavaş Düşünme
İkinci sistem yavaş ve kasıtlı sistemimizdir. Bu sistem, hızlı ve otomatik olan birinci sistemin aksine, daha derinlemesine düşünmeyi gerektirir. Veliye kafa yoracak bir iş veririz.
Çaba, odaklanma ve konsantrasyon gerektirir. Bu sistem, dikkatimizi yoğunlaştırmamızı ve karmaşık görevleri çözmemizi sağlar.
Bu sistemi mantıksal akıl yürütme, problem çözme ve eleştirel düşünme gerektiren görevler için kullanırız. Örneğin, bir problemi analiz ederken veya verileri değerlendirirken bu sistem devreye girer.
Örneğin, Veli'den bir matematik problemini çözmesini, yeni bir dil öğrenmesini veya karmaşık bir konuyu anlamaya çalışmasını
veya Veli' den paralel park etmesini isteriz. Bu tür görevler, dikkatli ve bilinçli bir çaba gerektirir.
İkinci sistem gelecekteki adımlarımızı dikkatlice planlamamızı sağlar. Bilgi analiz etmemize, gelecek için plan yapmamıza ve bilinçli kararlar vermemize yardımcı olan Veli' dir.
İkinci sistem birinci sistemden daha doğru olsa da daha yavaştır ve daha fazla enerji gerektirir. Kısaca Veli çabalarken , Ali miskindir. Bu nedenle, ikinci sistemi kullanırken daha fazla zihinsel efor sarf ederiz ve bu da bizi daha çabuk yorar.
Sistemleri Karşılaştırma
Birinci ve ikinci sistem birlikte çalışır, Ali ve Veli sıkı dost. Ancak bu ikilinin farklı güçlü ve zayıf yönleri vardır.
Birinci sistem hızlı, zahmetsiz ve duygusaldır, Ali hızlıdır.
ikinci sistem ise yavaş, zahmetli ve mantıklıdır. Veli yavaştır.
Günlük kararlarımızın çoğu birinci sistem tarafından verilir. Rutin kararlarda Ali' den yardım isteriz.
Bununla birlikte, özellikle önemli kararlar için ihtiyaç duyduğumuzda Veli' den yardım isteriz. ikinci sistemi devreye alabiliriz.
Zihinlerimizi Anlamak
Zihnimizin derinliklerine inmek, kendimizi ve çevremizi daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir.
Birinci ve ikinci sistemi anlamak, daha iyi kararlar vermemize ve yaygın yargı hatalarından kaçınmamıza yardımcı olabilir. Bu sistemler, neden belirli şekillerde davrandığımızı ve düşüncelerimizin nasıl çalıştığını anlamamıza olanak tanır.
Kendimizi daha iyi tanıdıkça, daha bilinçli ve dengeli kararlar alabiliriz. Önyargılarımızı ve sınırlarımızı tanıyarak, düşüncemizi geliştirebilir ve daha doyumlu bir yaşam sürebiliriz.
Bu sistemleri öğrenmek bir kendini keşfetme yolculuğudur. Bu yolculuk, içsel dünyamızı keşfetmemize ve kişisel gelişimimize katkıda bulunur.
Bizi bilinçli seçimler yapma ve yaşamın karmaşıklığını farkındalıkla aşma konusunda güçlendirir.
Sadece anlatarak ve ezbere dayalı eğitim yerine, öğretmenle öğrencilerin sorular sorduğu ve cevaplarını aldığı ders etkinliklerinin ön planda tutulduğu uygulamaların artması sağlanmalıdır.
Kısaca öğrencilerimize düşüncelerinde çaba sarf ettirecek uygulamaların artması, sistem 2' yi etkin kullanarak oluşturulan sistem 1 , hayatımızın her alanında daha etkili ve tatmin edici sonuçlar elde edecek nesiller yaratmamızı sağlayacaktır.
Comments